تشخیص بیماری ها معمولا با مشاهده علائم بیماری و همچنین انجام معاینات فیزیکی که توسط پزشکان انجام می گیرد امکان پذیر است. اما در برخی موارد نمی توان تنها با تکیه بر عوامل ظاهری تشخیص قطعی داد. در چنین مواقعی پزشک از روش های تکمیلی دیگری مانند رادیوگرافی، آزمایش خون و … برای تشخیص نهایی استفاده می کند.
برای انتخاب روش صحیح درمان و دستیابی به نتیجه موردنظر، باید تشخیص بیماری به درستی انجام بگیرد که این مهم در مورد بیماری های دهان و دندان نیز صادق است. در این راستا استفاده از رادیوگرافی برای تشخیص بیماری های دهان و دندان نقش بسیار مهمی دارد که قصد داریم در این مقاله به آن بپردازیم.
رادیوگرافی دندان چیست؟
رادیوگرافی در حالت کلی در علم پزشکی فرایند مهمی است که می تواند علاوه بر کاهش هزینه های درمان، به تشخیص به موقع و درمان بیماری ها نیز کمک نماید. رادیوگرافی در حقیقت روش های خاصی از تصویربرداری است که توسط اشعه های گاما و x انجام می گیرد. از رادیوگرافی برای تهیه تصویری دقیق از اندام های داخلی بدن استفاده می شود که قابل رویت با چشم نیستند. از رادیوگرافی می توان برای تهیه تصویر همه قسمت های بدن مانند دهان و دندان استفاده کرد.
فیلم رادیوگرافی دندان چیست؟
تصویری که در رادیوگرافی از اندام ها تهیه می شود بر روی فیلم رادیوگرافی ظهور و چاپ می گردد تا پزشک بر اساس آن در مورد روش درمان بیماری تصمیم گیری نماید. فیلم رادیولوژی دارای دو بخش می باشد که عبارتند از:
- امولسیون
امولسیون بخشی از فیلم رادیوگرافی است که به دلیل حساسیت به اشعه x و نور می تواند تصاویر را در خود ثبت نماید. امولسیون خود نیز دارای دو بخش اصلی به شرح زیر می باشد:
- ذرات هالید نقره که به نور مرئی و همچنین اشعه x حساس هستند.
- ماتریکسی حامل که حاوی کریستال های معلق می باشد.
- پایه و یا بیس
پایه فیلم رادیوگرافی که با استفاده از امولسیون پوشانده می شود، از ماده ای پلاستیکی تهیه می شود. کارایی اصلی بیس، حمایت و پشتیبانی از امولسیون است که در فیلم های اشعه ایکس آن را از جنس پلی استر پلی اتیلن می سازند تا فیلم انعطاف پذیری لازم را به دست آورد. البته بهتر است اشاره کنیم که پایه فیلم رادیوگرافی باید از موادی ساخته شود که در برابر محلول های ثبوت و ظهور مقاوم باشد.
همچنین اگر میخواهید بهتر متوجه معنی لغتی فیلم رادیو گرافی شوید میتوانید از تعریف آن توسط فرهنگ لغت پزشکی در وبسایت the free dictionary استفاده کنید.
انواع رادیوگرافی دندان
در رادیوگرافی از یک دوربین حرفه ای استفاده می گردد که برای عکس برداری از دندان ها آن را به پرتوهای x مجهز نموده اند. به این وسیله دندانپزشک می تواند دندان بیمار را به همراه جزئیات آن در مانیتور ببیند و سلامتی دندان را بررسی نماید.
البته رادیوگرافی دندانپزشکی انواع مختلفی دارد که دندانپزشک با توجه به وضعیت عمومی بیمار، سن وی، شرایط و خصوصیات فیزیکی بدن و نیز سوابق بیماری ای که دارد، یکی را انتخاب می نماید. رادیوگرافی جایگاه ویژه ای در درمان بیماری های دهان و دندان دارد. تشخیص صحیح و به موقع ناهنجاری های دهان و دندان تنها با استفاده از رادیوگرافی امکان پذیر خواهد بود.
رادیوگرافی دهان و دندان را می توان به صورت داخل دهانی و خارج دهانی انجام داد که در ادامه مستقلا به هر دو مورد اشاره می کنیم:
- رادیوگرافی داخل دهانی و کاربردهای آن
رادیوگرافی داخل دهانی نوع پرکاربرد رادیوگرافی است که دندانپزشکان بیشتر از آن استفاده می کنند. در این نوع از رادیوگرافی عکس های با کیفیت تری از دندان ها تهیه می شود که جزئیات دندان ها را نیز در بر دارد. اصلی ترین کاربرد این نوع رادیوگرافی را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
- برای شناسایی پوسیدگی ها
- بررسی ریشه دندان از لحاظ پوسیدگی
- بررسی دندان های در حال رشد از لحاظ سلامت شان
- کنترل و بررسی سلامتی بخش های استخوانی اطراف دندان
امروزه رادیوگرافی داخل دهانی را می توان به روش های مختلفی انجام داد. البته لازم به ذکر است که همه این روش ها حداقل خطر را به دلیل استفاده از اشعه x برای بدن دارند.
برای خرید فیلم رادیولوژی دندانپزشکی به فروشگاه سورنا دنتال مراجعه نمایید.
معرفی انواع عکس های دندان پزشکی
در دندانپزشکی، انواع مختلفی از عکس‌های پزشکی برای تشخیص و درمان بیماری‌های دندان و فک و صورت استفاده می‌شود. برخی از انواع عکس های دندانپزشکی عبارتند از:
- عکس پانورامیک (Panoramic X-ray):
این نوع عکس از تمام دندان ها، فک‌ها و مفصل فک به صورت یک تصویر کلی گرفته می‌شود. این عکس قابلیت نشان دادن مقداری از بافت‌های نرم صورت، نظیر سینوس‌های بینی را نیز دارد. - عکس پرتو ایکس دندان (Bitewing X-ray):
در این عکس، دندان‌ها از بالا و پایین یا از چپ و راست نمایش داده شده و اجزای فک نیز در تصویر دیده می‌شوند. این نوع عکس برای تشخیص تسویه دندان، تشخیص سایر مشکلات دندانی و پیگیری درمان‌های قبلی استفاده می‌شود. - عکس دندان سه بعدی (Cone Beam Computed Tomography (CBCT)):
این نوع عکس، اطلاعات سه بعدی از دندان ها، فک ها و بافت های نرم را فراهم می کند. این عکس برای تشخیص و درمان برخی از مشکلات جراحی ایمپلنت دندان، سایر تغییرات ساختاری و نامتعارف دندان و یا لبخند های زیبا(ایجاد چیدمان مناسب پروتز دندان) استفاده می‌شود. - عکس دندان‌های کودکان:
این نوع عکس، برای تشخیص و درمان مشکلات دندانی کودکان، از جمله برخی از مشکلات رشدی و توسعه ایی دندان ها، تشخیص شرایط برای ارجاع به متخصصان دیگر دندانپزشکی و حفظ سلامت دندان های کودکان استفاده می‌شود. - عکس‌های تخصصی:
در بعضی موارد، پزشک دندانپزشک ممکن است از عکس‌های تخصصی به عنوان تکمیلی برای عکس های پایه استفاده کند. به عنوان مثال، عکس‌های لوله‌ای (Endodontic X-rays) برای تشخیص و درمان فرایند ریشه کانال دندان استفاده می‌شود.
انواع رادیوگرافی داخل دهانی
- برای بررسی قسمت راست دندان ها از رادیوگرافی بایت وینگ استفاده می شود.
- برای بررسی قسمت چپ دندان ها از رادیوگرافی پری اپیکال استفاده می گردد.
- به منظور مشاهده و بررسی سطح اکلوزال در دندان ها از رادیوگرافی اکلوزال استفاده می شود.
- رادیوگرافی خارج دهانی و کاربردهای آن
در این روش عکس دندان را از ناحیه خارجی دهان تهیه می کنند. رادیوگرافی خارج دهانی می تواند عکس های با کیفیتی از دهان و دندان ها تهیه کند تا دندانپزشک بتواند در مورد جمجمه و فک اطلاعات بیشتری به دست آورد. به همین دلیل این نوع رادیوگرافی برای بیماری های داخل دهان و دندان مناسب نبوده و برای این منظور به کار نمی روند. در موارد زیر می توان از رادیوگرافی خارج دهان استفاده نمود:
- اطلاع از چگونگی پیشرفت و رشد دندان ها
- بررسی و شناسایی دندان هایی که تحت فشار هستند.
- اطلاع از چگونگی وضعیت دندان ها و رابطه آنها با فک
- اطلاع از وضعیت همه استخوان های صورت
- بررسی وجود احتمالی بیماری های مختلف در استخوان ها فک و صورت
- تشخیص به موقع بیماری های دهان و دندان
انواع رادیوگرافی خارج دهانی
- رادیوگرافی سفالومتری
- رادیوگرافی پانورامیک
- رادیوگرافی مخروطی
انواع مختلف رادیوگرافی دهان و دندان
رادیوگرافی دهان و دندان را می توان به دو صورت کلی انجام داد:
- رادیوگرافی ساده
اولین روش رادیوگرافی نوع ساده آن است که در آن عکس دندان ها به صورت تصویری سیاه و سفید بر روی فیلم رادیوگرافی که ورقه ای پلاستیکی و یا سلوفان شفاف است شکل می گیرد. دندانپزشک برای مشاهده تصویر دندان ها باید فیلم رادیوگرافی را مقابل نور قرار دهد.
- رادیوگرافی دیجیتال
امروزه رادیوگرافی دیجیتال جای رادیوگرافی ساده را گرفته و رواج بیشتری یافته است. استفاده از رادیوگرافی دیجیتال علاوه بر تشخیص سریع و بهتر، به دندانپزشک در بررسی بیماری های دهان و دندان کمک می کند. در روش دیجیتالی دیگر خبری از فیلم رادیوگرافی نیست و سنسورهای دیجیتالی جایگزین آنها شده اند.
تعداد مجاز عکس رادیولوژی دندان چقدر است؟
تعداد مجاز عکس رادیولوژی دندان بسته به نوع آن و شرایط پزشکی بیمار می‌تواند متفاوت باشد. در حالت کلی، برای تشخیص وضعیت دندان‌ها و بافت‌های اطراف آنها، یک تا سه عکس برای هر دندان معمولا کافی است. اما در شرایط خاصی مانند بیماری‌های پیشرفته دندان، عفونت‌های شدید، درمان‌های جراحی و ایمپلنتی و … تعداد بیشتری عکس مورد نیاز است. برای دقت بیشتر در این مورد، پزشک متخصص پزشکی دندانپزشکی معالج باید تعیین کننده تعداد مجاز عکس رادیولوژی دندان باشد.
مزایای رادیوگرافی دیجیتالی در مقایسه با رادیوگرافی ساده
امروزه دندانپزشکان ترجیح می دهند بیشتر از رادیوگرافی دیجیتالی استفاده کنند زیرا مزایای بیشتری نسبت به رادیوگرافی ساده دارد. برخی از مزایای روش دیجیتالی نسبت به نوع ساده عبارتند از:
- سرعت زیاد در تهیه تصویر
- کیفیت بالای تصاویر تهیه شده
- هزینه کمتر به دلیل حذف فیلم رادیوگرافی
- آرشیو ساده تصاویر
- قابلیت کپی تصاویر تهیه شده بدون هزینه و در تعداد موردنیاز
- امکان ارسال الکترونیک تصاویر از طریق اینترنت و شبکه های دیگر
- دسترسی سریع و بهتر دندانپزشک به تصویر تهیه شده به محض تهیه
- قابلیت نگهداری همه تصاویر در بستری مشترک
- قابلیت ادیت و دست کاری تصاویر
جمع بندی
در این مقاله به بررسی اصول و فنون استفاده از فیلم رادیوگرافی در تصویربرداری پزشکی پرداختیم و نحوه عملکرد فیلم رادیوگرافی، ترکیب شیمیایی آن، اجزای فیلم و نحوه کار با آن در تصویربرداری پزشکی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، در این مقاله به بررسی نحوه تولید تصاویر رادیوگرافی از جمله تصاویر دندانی و فیلم‌های پزشکی پرداخته شد. در نهایت، مزایا و معایب استفاده از فیلم رادیوگرافی نیز مورد بررسی قرار گرفت.